|
|
|
/ Obiekty / Szczawne - cerkiew prawosławna
|
 |
| |
Szczawne - cerkiew prawosławna
 Szczawne - cerkiew prawosławna pod wezwaniem Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy - filia parafii w Morochowie - dawna parafialna cerkiew greckokatolicka.
Zabytkowa Cerkiew w Szczawnem znajduje się na niewielkim wzgórzu w odległości około 200 metrów od szosy do Komańczy (po prawej stronie za przejazdem kolejowym jadąc w kierunku Komańczy). W okresie letnim zasłonięta drzewami jednak dobrze oznakowana, nie jest trudna do odnalezienia. Szczególnie w zauważeniu cerkwi, pomaga niespotykany kolor dachu świątyni - jaskrawa zieleń - który zwraca na siebie uwagę.
Cerkiew wybudowana została w 1889 roku w pobliżu starej cerkwi, którą strawił pożar. Budowniczym, był pochodzący z pobliskiej Płonnej, cieśla Hojsan. Rok budowy potwierdza kamienny głaz znajdujący się przed wejściem do cerkwi z wyrytą datą "1889" (według przekazów mieszkańców, ten sam głaz leżał przed poprzednią cerkwią i z drugiej jego strony podobno jest data budowy poprzedniej cerkwi).
Do 1947 roku cerkiew w Szczawnem była użytkowana przez grekokatolików i należała pierwotnie do dekanatu jaśliskiego a następnie do dekanatu łupkowskiego (po I-szej wojnie światowej) diecezji przemyskiej.
 Przetrwała bez zniszczeń II-gą wojnę światową, choć niewiele zabrakło by została spalona przez Niemców.
W roku 1945 wszyscy Ukraińcy, tj. ok. 170 rodzin zostało wysiedlonych na sowiecką Ukrainę. Jednej rodzinie oczekującej na pociąg udało się uciec z koszar w Zagórzu. Rodzina Mikołaja Macko przetrwała najtrudniejszy okres akcji "W" i później stała się jedyną szansą dla uratowania drewnianej zabytkowej cerkwi.
Po Akcji Wisła cerkiew stała nieużytkowana i wykorzystywana była przez okoliczny PGR. Na cmentarzu okalającym cerkiew, notorycznie wypasano bydło, co doprowadziło do zniszczenia nagrobków, niektóre całkiem przepadły. W 1959 roku zapadł wyrok na cerkiew - cerkiew sprzedano osobie prywatnej z Rymanowa z przeznaczeniem do rozbiórki, jednak cerkiew uratowano dzięki wielkiemu zaangażowaniu wiernych, którzy powrócili do Szczawnego po 1956 roku a w szczególności rodzinie Mikołaja Macko, której udało się uniknąć wysiedlenia po II-giej wojnie światowej. Mikołajowi Macko udało się namówić do współpracy w ratowaniu cerkwi górali, którzy zasiedlili Szczawne po wysiedleniach, ich pomoc była ogromna gdyż kilka rodzin przeszło na prawosławie by istniała odpowiednia liczba wiernych do erygowania parafii prawosławnej w Szczawnem. Starania przyniosły efekty i w grudniu 1962 roku cerkiew została przekazana wiernym kościoła prawosławnego stając się cerkwią filialną dla parafii w Morochowie. Po przejęciu cerkwi rozpoczęto prace remontowe zmierzające do ratowania świątyni popadającej w ruinę. Szczególnie poddano remontowi dach i wymieniono przeciekającą blachę. Do dzisiaj widać miejsca zniszczonej polichromii na skutek przecieków wody.
 Cerkiew w Szczawnem to świątynia drewniana o konstrukcji zrębowej, oszalowana deskami w pionie, trójdzielna (prezbiterium, nawa i babiniec z małym przedsionkiem od zachodu, orientowana - trójbocznie zamknięte prezbiterium z zakrystią od południa skierowane na wschód. Nad przedsionkiem posadowiona jest wieża o konstrukcji słupowej o pionowych ścianach. Dach dwuspadowy, jednokalenicowy z dwoma baniami (nad nawą i prezbiterium, tzw. pozorne wieżyczki sygnaturalne), kryty blachą pomalowaną na niespotykany, jaskrawozielony kolor. Cerkiew otoczona jest gzymsem a solidna (wymieniona) kamienna podmurówka osłonięta blaszanym fartuchem.
W cerkwi ikonostas pochodzący z czasów budowy cerkwi, prawdopodobnie już przemalowany. Wszystkie ikony są oryginalne. Cerkiew i jej wyposażenie trzykrotnie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych (za proboszczów o. Roszczenki i o.Tokajska) padała łupem złodziei. Wtedy to skradziono utensylia cerkiewne i wyposażenie Ołtarza, krzyże mosiężne, ikony ze ścian, chorągwie, mosiężny żyrandol. Niektóre przedmioty kultu odnaleziono. Na części ikon namiestnych widać ślady po próbach kradzieży (zniszczenia są widoczne na ikonie namiestnej św. Mikołaja oraz na ikonie przedstawiającej Ostanią Wieczerzę), lecz na szczęście bardzo solidnie umocowanie w ramie ikonostasu nie padły łupem złodziei.
Wewnątrz cerkwi na stropach i ścianach bardzo ciekawa polichromia figuralno-ornamentalna wykonana w 1925 roku przez artystów Kijowskiego Towarzystwa "Odrodzenie" własności Borysa Palija Nejilo i Pawła Zaporoskiego (Borys Palij Nejilo, Mikołaj Prasnyćkyj, Jurko Krych, Semen Ostapczuk - nazwiska artystów wykonawców polichromii zachowały się w przedsionku z lewej strony). Jeden z wykonawców polichromii - Borys Palij - był adiutantem (w stopniu generała) Symona Petlury, będąc jednocześnie właścicielem pracowni ikonograficznej w Przemyślu. Polichromię wykonano za ks. Mychajła Hrobelskiego ze środków parafian Szczawnego - jak mówi napis.
 Wewnątrz, nadwieszony chór cerkiewny.
W roku 2004 mosiężny żyrandol do cerkwi w Szczawnem ofiarował prawosławny ks. Mychajło Oleksa z Alaski, którego dziadkowie emigrowali ze Szczawnego do Pensylwanii pod koniec XIX w. Ojciec Mychajło Oleksa przyjechał do Szczawnego pierwszy raz w 1986 roku, zastał wtedy jeszcze Mikołaja Macko, który pokazał mu gdzie spoczywają jego prababka Warwasa (Barbara) i pradziadek Konrad. Ostatnio odwiedził Szczawne w 2004 i 2007 roku, a na grobie swoich pradziadków ufundował dębowy, trójramienny (tzw. prawosławny) krzyż, który znajduje tuż obok cerkwi od strony południowej.
Z okazji poświęcenia w 2004 roku nowego żyrandola na świece staraniem i ze środków parafian prawosławnych wyremontowano, pokryto gontem i zakonserwowano drewnianą kaplicę Matki Bożej w centrum Szczawnego.
Wspominając ofiarowanie nowego żyrandola na świece, warto zwrócić uwagę, że cerkiew w Szczawnem nie posiada zasilania elektrycznego i wszystkie nabożeństwa odbywają się w nastrojowym blasku świec.
Na osi cerkwi (od strony zachodniej), znajduje się wybudowana również w 1889 roku dzwonnica drewniana o konstrukcji słupowej, przykryta dachem o konstrukcji namiotowej. Remont kapitalny dzwonnicy przeprowadzono w 1973 roku, natomiast w 1998 roku ponownie wyremontowano dach dzwonnicy. Również w roku 1973 r. dokonano zakupu czterech dzwonów.
Cerkiew jest na bieżąco remontowana choć potrzeby oczywiście są dużo większe niz skromne środki. Z remontów wykonanych w ostatnich latach szczególnie warte odnotowania jest kompletna wymiana podmurówki wykonana w 1993 roku, a w 1997 i 2008 roku remontowany był dach cerkwi. Prawdopodobnie w 2011 roku konserwacji zostanie poddana polichromia (szczególnie sufit uległ znacznym zniszczeniom) a konserwatorskim zabiegom czyszczenia zostanie poddany ikonostas.
 Bardzo ciekawe i godne uwagi jest również otoczenie cerkwi w Szczawnem.
Obok ściany przedsionka, znajdują się dwa nagrobki. Pierwszy z nich znajduje się na grobie Honoraty Lewickiej (1830-1882), która była żoną tutejszego proboszcza Ilji Lewickiego pełniącego swoją posługę w latach 1849-1895. Drugi z nagrobków to grób Sergieja Kałużniackiego.
Na południe od nawy, znajduje się wysoki, drewniany krzyż z datą 1998 postawiony z okazji 1000-lecia Chrztu Rusi oraz drugi krzyż postawiony w sierpniu 2004 roku za zmarłych Konrada i Barbarę oraz rodzinę Oleksa i Solan z USA (wyżej wspomnianych).
W pobliżu cmentarza przycerkiewnego znajduje się cmentarz parafialny z kilkoma zabytkowymi nagrobkami odnowionymi w 2003 roku staraniem grupy kamieniarzy "Magurycz" we współpracy z Parafią Prawosławną w Szczawnem. Za dzwonnicą znajduje się czynny cmentarz a za nim pomiędzy czereśniami, pochodzący z okresu I wojny światowej cmentarz żołnierski bez nagrobków, natomiast w lesie - na prawo od dzwonnicy - znajduje się stary cmentarz z kilkoma nagrobkami m. in. ojca Mikołaja Macko o imieniu Onufry. Tuż przed wejściem do cerkwi (patrząc na dzwonnicę) stoi poświęcony w 2009 roku kamienny cokół z płytą, na której wyryte są nazwiska mieszkańców Szczanego mieszkających tutaj do przesiedlenia 1945 roku.
Wykaz znanych ostatnich proboszczów greckokatolickich:
ks. Iwan Hluszkiewicz 1828-1849
ks. Ilja Lewicki 1851-1895 (za jego probostwa wybudowano cerkiew w Szczawnem)
ks. Mikołaj Bilański 1895-1896
ks. Wołodymir Połoszynowicz 1896-1914
ks. Michał Hrobelski 1917-1939
Wykaz proboszczów prawosławnych:
ks. Jerzy Krysiak 1962-1966
ks. Bazyli Roszczenko 1966-1979
ks. Wiaczesław Janiel 1979-1981
ks. Anatol Tokajuk 1981-1996
ks. Julian Felenczak 1996-
Święto parafialne: Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny - 28 sierpień
Liturgie (Msze) święte: co drugą niedzielę, godzina 8.30 lub 11.15, ewentualnie Wieczernia (Nieszpory) lub Akatyst do Matki Bożej po południu o 15.00.
Proboszcz ks. Julian Felenczak, tel. 501-222-561, e-mail ksjfelenczak@poczta.onet.pl
W cerkwi są do nabycia kartki z budynkiem cerkwi, ikonostasem i polichromią, jako cegiełka na rzez zabytkowej świątyni.
Klucze do cerkwi znajdują się u Pana Jana Walornego - Szczawne 20.
Podziękowania dla ks. Juliana Felenczaka za cenne uwagi i sugestie, które nadały ostateczny kształt powyższemu tekstowi.
beskid-niski.pl na Facebooku
Liczba zdjęć: 18  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|  | Szczawne |
|
|
Aktualizacja: 2010-09-27
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
965
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
