|
|
|
/ Obiekty / Bałucianka - dawna cerkiew greckokatolicka
|
 |
| |
Bałucianka - dawna cerkiew greckokatolicka
 Bałucianka - dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy. Do 2002 roku używana jako kościół filialny dla parafii w Króliku Polskim pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny a od 2002 roku, po wybudowaniu nowego kościoła w Bałuciance, cerkiew jest nieużytkowana i niestety niszczeje.
Pomimo, iż Bałucianka jest położona około 2 kilometry od głównej drogi Rymanów-Jaśliska i nie przebiega przez nią żaden znakowany szlak turystyczny, nie jest trudno odnaleźć cerkiew - znajduje się ona przy drodze przebiegającej przez wieś, około 300 metrów za nowym, murowanym kościołem. Idąc w górę wsi, w kierunku Przymiarek i Kopy, nie sposób jej ominąć - znajduje się po lewej stronie drogi, na niewielkim wzniesieniu pomiędzy drogą a cmentarzem parafialnym.
Niestety nie jest znana dokładna data wybudowana cerkwi. Zgodnie uznaje się ją za jedną z najstarszych na Łemkowszczyźnie a za prawdopodobną datę powstania, przyjmuje się wiek XVII-ty (najstarszą datą, która można odnaleźć w świątyni jest data w tekście wyrytym na nadprożu - 1750 rok). Cerkiew jest opisywana w dokumentach z 1761 roku, pochodzących z wizytacji dziekana jaśliskiego (proboszcza w Szklarach) Aleksandra Stebnickiego, gdzie opisuje się cerkiew jako bardzo ubogą a "...wielebny ojciec Raczynewicz w latach podeszły temporibus bardzo do pijaństwa skłonny...". Do 1784 roku Bałucianka podlegała parochii w Wołtuszowej, potem należała do parafii w Desznie. Bałucianka była w XVIII wieku w dużej mierze zamieszkiwana przez Polaków i z przekazów wynika, iż była zgodnie  wykorzystywana zarówno przez grekokatolików jak i rzymskich katolików, podległych parafii w Klimkówce.
W XIX wieku przeszła dwa gruntowne remonty, które znacznie zmieniły jej wygląd - pierwszy w 1820 roku a drugi w 1899 roku. To właśnie podczas tego drugiego remontu, świątynia nabrała kształtu zbliżonego do dzisiejszego - zlikwidowano izbicę wieży oraz zamieniono na dachu gont na blachę. Po wysiedleniu mieszkańców Bałucianki na sowiecką Ukrainę, cerkiew przejęta została przez kościół rzymsko-katolicki.
Cerkiew w Bałuciance to niewielka świątynia drewniana, trójdzielna (prezbiterium, nawa, babiniec) o konstrukcji zrębowej, wieża o konstrukcji słupowej, z pochyłymi ścianami, pokrytymi blachą - nie posiada tak typowej dla innych wież cerkiewnych - izbicy. Jak większość cerkwi na Łemkowszczyźnie, prezbiterium ma skierowane w kierunku wschodnim (cerkiew orientowana). Dach o konstrukcji namiotowej z małymi wieżyczkami, nad nawą i prezbiterium nie ma charakterystycznych barokowych hełmów a jedynie zrębowe, nietypowe 8-polowe zwieńczenia.
We wnętrzu cerkwi znajduje się kompletny ikonostas, który nie jest jednak tym, który był zaprojektowany dla cerkwi w Bałuciance. Dzisiejszy ikonostas został zestawiony z dwóch innych: rząd deesis pochodzi z barokowego XVII-to wiecznego ikonostasu natomiast reszta pochodzi z innego, późnobarokowego, XVIII-to  wiecznego. Cztery ikony namiestne dzisiejszego ikonostasu mają nietypowy skład i przedstawiają Św. Annę, Matkę Bożą z Dzieciątkiem, Chrystusa Nauczającego i św. Jerzego. Ikony namiestne zostały przemalowane przez Jóżefa Bogdańskiego. Pośród tych czterech ikon, brak tak ważnej dla porządku ikonostasu, ikony Zaśnięcia Bogurodzicy obrazującej wezwanie cerkwi (znajduje się ona na północnej ścianie nawy) oraz w rzędzie ikon namiestnych brakuje ikony św. Mikołaja, która znajduje się właśnie tam, w większości cerkwi na Łemkowszczyźnie. Ikona św. Mikołaja jednak jest w cerkwi i znajduje się w jednym z dwóch, XVIII wiecznych ołtarzach bocznych w nawie cerkwi.
Środkowa część ikonostasu jest przesłonięta przez rokokowy ołtarz główny pochodzący z 1783 roku.
Bardzo ciekawy jest obraz znajdujący się na południowej ścianie cerkwi - jest to ludowa kopia cudownego obrazu Chrystusa z Kobylanki koło Gorlic oprawiona w ramę wykonaną przez miejscowego rzeźbiarza - Antoniego Barcia.
Część ikon z cerkwi w Bałuciance znajduje się w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Jest to między innymi ikona "Złożenie do grobu" z 1743 roku, która pełniła funkcję ołtarzowej, drugą zachowaną ikoną jest przedstawienie św. św. Kośmy i Damiana z XVII w.
 Jednak najcenniejszym eksponatem stałej wystawy "Ikona karpacka" w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku są pochodzące z Bałucianki, jedyne XV wieczne na Podkarpaciu carskie wrota szkoły halickiej wykonane z pełnych desek.
Cerkiew otoczona jest zniszczonym murkiem z łamanego kamienia. Obok cerkwi dzwonnica parawanowa - niestety pozbawiona dzwonów, jeden z nich podczas drugiej wojny światowej zarekwirowali Niemcy, drugi zabrali ze sobą na wschód wysiedleni mieszkańcy Bałucianki a trzeci najprawdopodobniej został zakopany i do dnia dzisiejszego nie został odnaleziony. Obok cerkwi cmentarz z zachowanymi kamiennymi nagrobkami i żeliwnymi krzyżami.
Niestety cerkwi nie ominęły kradzieże. W latach siedemdziesiątych włamano sie do cerkwi i skradziono ikonę Zaśnięcia Bogurodzicy - dzięki czujności mieszkańców i podjętej pogoni udało się odzyskać łup, który po kilku latach przechowywania na plebani w Króliku Polskim na powrót znalazł się w cerkwi w Bałuciance.
Dużo bardziej zuchwała i niestety skuteczna kradzież miała miejsce w nocy z 28 i 29 października 2008 roku. Sprawcy pokonali liche zabezpieczenia w postaci dwóch krat i drzwi i skradli dwie ikony przedstawiające Matkę Boską z Dzieciątkiem. Przestępcy jedną ze skradzionych ikon wycięli z ikonostasu, a drugą ukradli wraz ramami z pomieszczenia zakrystii.
Po pierwszej z nich pozostał otwór o wymiarach 87,5 x 56,5 cm, druga wraz z ramami miała wymiary ok. 140 x 70 cm. Obie ikony przedstawiają Matkę Bożą z Dzieciątkiem, pochodzą z XVII - XVIII w. i mają wartość historyczną. Niestety ikon do dnia dzisiejszego nie odnaleziono a fatalne zabezpieczenie cerkwi budzi obawy o pozostałe eksponaty znajdujące się w świątyni.
Niestety cały opis wnętrza cerkwi, zachowuję na stronie jako materiał archiwalny z nikłą nadzieją, że stanie się jeszcze aktualny. Ze względu na rzekome "ogromne zagrożenie powtórną kradzieżą", decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w ciągu kilku godzin, pod nadzorem konserwatora dzieł sztuki z Rzeszowa rozmontowano ikonostas i wraz z innymi malowidłami przeniesiono w bezpieczne miejsce. Tak więc cerkiew jest pozbawiona ikonostasu, który z pewnością na długo zniknie w zamkniętych skrzyniach w czeluściach magazynu. Trudno uwierzyć, że ikonostas kiedykolwiek wróci do cerkwi w Bałuciance - być może poszczególne ikony zobaczymy na jakiejś wystawie, lecz nie tam jest ich miejsce.
Jako ciekawostkę, dla porównania dzisiejszego wyposażenia cerkwi, z tym co znajdowało się w niej po wojnie warto zaprezentować inwentaryzację jaka miała miejsce w latach sześćdziesiątych a dokonaną przez Barbarę Tondos na podstawie materiałów penetracyjnych z lat 1958-1959 (inwentarz przechowywany jest w Dziale Sztuki Cerkiewnej przy Muzeum - Zamek w Łańcucie
1. Ikonostas (brakuje niektórych prezdniczek)
2. Ikona MB Nieustającej Pomocy 1,30 x 50 nowy, w ołtarzu
3. Ikona Zaśnięcie Mboskiej 1,30 x 50 starszy, w ołtarzu
4. Ikona Pieta (w ołtarzu bocznym lewym)
5. Ikona Św. Mikołaj 100 x 40 (w ołtarzu bocznym lewym)
6. Ikona Św. Mikołaj bez ram, zniszczony, na ścianie
7. Ikona Chrystus w grobie, na desce, na ścianie
8. Ikona MBRóżńcowa, na papierze, na ścianie
9. Ikona MB i dzieciątko z drabiną 110 x 60, na ścianie
10. Ikona Św. Jan Chrzciciel, na desce 25 x 35, na ścianie
11. Ikona Chrystus Ukrzyżowany, 65 x 50, ol., ludowy, na ścianie
12. Ikona Św. Bazyli Wielki w bogatej ramie, 65 x 110, ol/pł na desce/w ołtarzu bocznym
13. Ikona Madonna, w znoszonej ramie, 130 x 80 temp/deska, w babińcu
14. Ikona MB Boleściwa, temp/deska?, rama?, stan zły, w babińcu
15. Ikona Sąd Boży (Ostateczny?) 30 x 45, nowy oszklony, w kruchcie
16. Ikona Bóg Ojciec 30 x 45, w kruchcie
17. Ikona Złożenie Chrystusa do grobu, na innym zniszczonym, w prezbiterium
18. Ikona Dwóch apostołów, ol/deska, stary?, w prezbiterium
19. 2 lichtarze trójramienne, drzewo, ludowe
20. 2 świeczniki, drzewo
21. 1 krzyżyk z kości słoniowej?
22. 2 krzyże procesyjne, malowane na drzewie, w przedsionku
23. Chrzcielnica kamienna, w przedsionku
24. Kilka (2?) tabernakulum
25. Sztandary na strychu
26. Druk Triodon, 1642, oprawny w skórę, z glossami, z podklejoną kartą w języku staropolskim
27. Druk Euchologium, 1799, oprawny w skórę
28. Druk Obwieszczenie, 20 III 1865 o zniesieniu pańszczyzny w j. niemieckim i ruskim
29. Druk Kodeks praw, 6 tomów 1850
30. Druk Dziennik opłat ziemskich w Galicji i Krakowie, 3 tomy, 1854
31. Rękopis Testament, 1842, j. polski
32. Rękopis z pieczęcią Kreuzer
33. Druk? Eine Lobliche KK Coal Beziersks Verwaltung...
34. Rękopis Plenipotencja Michałowi Piotrowskiemu, 1824
35. Druk Nota rekonstrukcji, 1852
36. Rękopis Prośba gminy Bałucianka o mianowanie nowego wójta 1867
37. Druk Asygnata na szarwark droga do Węgier, 1821
38. Druk Zarządzenie ministra finansów Austrii, 1850
39. Druk Modlitewnik, cyrylica, bez początku i końca
40. Kilka rycin o treści liturgicznej, XIX w.
 W połowie lipca 2009 roku, rozpoczął się długo oczekiwany remont cerkwi w Bałuciance. Po skompletowaniu kompletu wymaganych dokumentów - projekt, opinie konserwatora, kosztorys oraz wszystkie wymagane pozwolenia - można było przystąpić do działania.
Kosztorys przewiduje, iz cały, zaplanowany remont cerkwi pociągnie za sobą wydatki około 400.000 zł.
Niestety, niewielka społeczność Bałucianki (około 130 mieszkańców) nie jest w stanie samodzielnie udźwignąć kosztów remontu cerkwi. Nie udało się uzyskać dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego a powstały komitet otrzymał jedynie dotację z Urzędu Marszałkowskiego w Rzeszowie w wysokości 30 tys. zł i ma obiecane 25 tys. z Urzędu Gminy w Rymanowie - razem 55 tys. zł a kosztorys na tegoroczne prace wynosi 65 tys. zł.
Dlatego też postanowiono podzielić remont na etapy. W tym roku planowane jest:
1. Wykonanie pecek fundamentowych pod cerkwią.
2. Przemurowanie podmórówki z kamienia płaskiego.
3. Wypoziomowanie cerkwi i wymiana zdegradowanych podwalin na nowe.
4. Wymiana i wypoziomowanie legarów podłogi we wnętrzu oraz wymiana podłogi.
5. Oczyszczenie strefy podpodłogowej oraz zabezpieczenie mykologiczne.
6. Sprofilowanie terenu wokół cerkwi i odprowadzenie wód opadowych.
7. Wykonanie nowego spocznika przed wejściem.
8. Usunięcie betonowej posadzki pod wieżą i wykonanie nowej z kamienia.
 Mieszkańcy Bałucianki współuczestniczą w kosztach remontu cerkwi. W pierwszej kolejności należy dokupić min. 20 m3 drewna na wymianę belek konstrukcyjnych i uszkodzonych ścian. Przy parafii w Bałuciance powstał komitet, którego zadaniem jest wspierać remont cerkwi.
Wszystkich chętnych, którzy chcieliby wesprzeć fundusz remontowy prosimy o wpłaty na konto:
Bank Spółdzielczy w Rymanowie,
Parafia Rzymskokatolicka w Króliku Polskim
ul. Bieszczadzka 129, 38-481 Rymanów Zdrój
08 8636 0005 2001 0000 2655 0002
Tytuł wpłaty: "Remont cerkwi w Bałuciance".
Wszelkich informacji udziela - ks. Wiesław Słotwiński - proboszcz parafii Królik Polski
Liczba zdjęć: 22  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|  | Bałucianka |
|
|
Aktualizacja: 2009-08-01
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
756
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
