|
|
 |
| |
Czertyżne (opis + foto)
 Czertyżne do 1947 roku było małą łemkowską wsią, położoną w dolinie potoku Czertyżnianka, na wysokości 570 - 630 m n.p.m. otoczoną od południa Zieloną Lipką (783m), od zachodu Żabińcem (689 m), od południowego wschodu Siwiejką (785 m.). Dziś ta dolina nadal oczarowuje, jednak trudno by tutaj szukać łemkowskich zabudowań. Wprawny obserwator znajdzie znajdzie tylko zanikające ślady wsi.
Nazwa wsi pochodzi od łemkowskiego słowa "czerteż", co oznacza wrąb.
Wieś stanowiła wschodni kraniec biskupiego państwa muszyńskiego, od którego na wschód rozciągały się włości szlacheckie Gładyszów. Założona w 1589r, kiedy to w państwie muszyńskim włodarzył Piotr Myszkowski,
Na osadzenie Czertyżnego nad potokiem Czertiżna i w miejscu zwanym wówczas Czeszelny Potoczek, gdzie był z dawna koszar do pasienia owiec, biskup wystawił w 1589 r. dokument.
Na nową wieś wybrano stare polany wypasowe.
Oryginał dokumentu lokacyjnego uległ spaleniu, dlatego też, w 1659 r Nowym Sączu biskup krakowski - Andrzej Trzebicki wydał nowy dokument potwierdzający istnienie parafii w Banicy oraz wikarii w Czertyżnem, jako "zarządzającego" parafią wymieniając w nim parocha Jana. Przywilej ten został zatwierdzony dekretem z 1717r. przez biskupa Kazimierza Łubiańskiego w Muszynie
W 1764 roku przeprowadzono wizytację na krótko wyodrębnionej parafii w Czertyżnem, którą obsadził Jan Adamowicz, prawdopodobnie jeden z synów Wasyla Adamowicza - parocha banickiego. Stan ten jednak trwał krótko i Czertyżne ponownie wróciło do statusu filii parochii banickiej.
Początkowo brak jest informacji o ilości mieszkańców wsi. Rejestry poborowe z XVII wieku nie ujmują wsi Czertyżne. Pierwsze dane dotyczące jej mieszkańców pochodzą z roku 1767, wg. których wieś liczyła 116 mieszkańców (wyznania greckokatolickiego). Według spisu poborowego z 1787 r. w Czertyżnem mieszkało 19 rodzin.
W roku 1791 r. wybudowano we wsi drewnianą cerkiew pod wezwaniem Archanioła Michała, która to po wysiedleniu ludności została rozebrana w roku 1952 zapewne po to, aby uzyskać materiał do budowy świątyni w Starej Wsi. Jedynym ocalałym elementem wyposażenia świątyni jest ołtarz znajdujący się obecnie przy zachodniej nawie cerkwi w Banicy.
Wieś posiadała własny cmentarz. Na podstawie ksiąg parafialnych wynika, że latach 1785 - 1947 pochowano tam 521 osób,
W 1879 r. Czertyżne liczyło 149 mieszkańców (wszyscy wyznania greckokatolickiego) a w roku 1931 we wsi było tylko 25 domów, ze 170 mieszkańcami, dając średnie zaludnienie w wysokości 6,8 osób na dom.
Ponieważ ta niewielka wieś położona była zarówno na uboczu głównych dróg, jak i oddalona była od większych miejscowości, jej mieszkańcy nie angażowali się w wydarzenia polityczne okresu międzywojennego. Wyjątkiem może być sytuacja, kiedy to 8 grudnia 1920 roku doszło w Binczarowej do spotkania naczelników dwudziestu Łemkowskich gmin, z udziałem przedstawiciela ze wsi Czertyżne. Sporządzono protest do Ministra Zdrowia Publicznego w Warszawie, z powodu nie sprawiedliwego podziału środków żywności oraz odzieży jakie przesłała instytucja humanitarna ze Stanów Zjednoczonych biednym, Polskim dzieciom.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego, wieś zamieszkana była przede wszystkim przez Łemków, choć była tam jedna rodzina żydowska (o nazwisku Huzar), która prowadziła gospodarstwo rolne i sklep, oraz jeden Polak
Siedziba sołtysa mieściła się w Banicy, w Czertyżnem natomiast urzędował zastępca sołtysa
Do momentu założenia szkoły, nauka prowadzona była jedynie zimową porą w domach prywatnych. W 1938 r. wybudowano we wsi drewnianą szkołę 4 klasową, gdzie grunt pod budowę szkoły dał sołtys, W szkole istniała również świetlica, w której odbywały zabawy taneczne, gdzie przygrywała kapela cygańska z Banicy.
W czasie okupacji niemieckiej z uwagi na swoje położenie wieś żyła w pewnej izolacji. Administracja niemiecka wyznaczyła jedynie kontyngenty żywnościowe, a najbliższa jednostka wojskowa stacjonowała w Śnietnicy, Niemcy przyjeżdżali do Czertyżnego bardzo rzadko, czasami mieszkańców zmuszano do kopania okopów w Banicy, a posiadacze koni musieli przewozić Niemców
Po zakończeniu działań wojennych, które oszczędziły Czertyżne, wieś powróciła do życia. Niestety spokój mieszkańcom nie został dany na długo, wysiedlenia lat 1944-1946 to dobrowolny wyjazd na Ukrainę
4 rodzin, natomiast reszta.reszta została deportowana w ramach akcji "Wisła" na ziemie zachodnie.
W wyniku przeprowadzonego przesiedlenia związanego z akcją "Wisła" 7czereca 1947r wieś opustoszała.
Przez kilka lat opuszczoną wsią nie interesował się nikt z urzędników, pozwalając w ten sposób na niekontrolowaną grabież. Wcześniej uprawiane przez Łemków pola leżały odłogiem, a przydomowe sady porosły chwastami.
Prawdopodobnie w 1952 r. niszczejącą bez wiernych cerkiew rozebrano, a uzyskane z rozbiórki drewno przeznaczono na budowę kaplicy w Nowej Wsi. Ołtarz natomiast trafił do cerkwi (zamienionej na kościół) w Banicy
Po przeszło pięćdziesięciu latach od momentu wysiedlenia, Czertyżne pozostało już tylko w pamięci nielicznych żyjących, byłych mieszkańców wsi. W miejscu, gdzie kiedyś istniały domy, zagrody i pola, dzisiaj pozostała tylko ogromna polana wśród lasów, na której w kilku miejscach zauważyć można fragmenty fundamentów i rosnące w pobliżu zdziczałe drzewa owocowe.
Jedynymi widocznymi śladami świadczącymi o tym, że w tym miejscu istniała wieś zamieszkała przez kilkanaście rodzin jest kapliczka przydrożna, drewniany krzyż ustawiony w miejscu, gdzie kilkadziesiąt lat temu znajdowała się cerkiew oraz ogrodzony kawałek ziemi, na którym przez ponad dwieście lat grzebano Czertyżnian.
Warto poszukać i zobaczyć:
-miejsce po cerkwi rozebranej w 1952 roku
-cmentarz parafialny
-kilka zabytkowych krzyży wzdłuż drogi
Jak trafić do wsi Czertyżne ??
Samochodem
Dojazd samochodem jest możliwy do Banicy a stamtąd drogą, na piechotę
Pieszo i rowerem
Do Czertyżnego nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny. Czasami w tą dolinę zawitają bardziej świadomi turyści, którzy wędrując głównym szlakiem beskidzkim urozmaicają sobie mniej atrakcyjny przebieg trasy pomiędzy Izbami a Ropkami
-nieznakowana ścieżka biegnąca od węzła szlaków turystycznych w Ropkach
-nieznakowana droga prowadząca z Banicy
Chciałbym złożyć ogromne podziękowania p. Grażynie Maśkiewicz za wyrażenie zgody na opublikowanie jej pracy opisującej wieś Czertyżne
Liczba zdjęć: 13  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|  | Czertyżne |
|
|
Aktualizacja: 2013-05-31
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
6004
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
