| |
Epifan Drowniak - Nikifor
Nikifor (wł. Epifan Drowniak), 1895-1968 mimo, iż był Łemkiem do niedawna polska krytyka artystyczna uważała go za Polaka, urodził się jako nieślubne dziecko głuchoniemej, biednej kobiety, która była służącą w krynickich pensjonatach
Właściwie co działo się z nim do roku 1947 nie wiadomo. Na pewno nie pobrał żadnego wykształcenia, był prawie niepiśmienny i miał utrudniony kontakt ze światem, upośledzenie słuchu i wada wymowy, towarzyszyły mu przez całe życie. Pewne jest, że malował i zarazem żebrał. Władza miejscowa na zmianę odbierała mu prawo do jednego lub drugiego. Gdy konfiskowano mu obrazy - żebrał - a wtedy dręczyli go żebracy "fachowi". Większość swojego życia spędził w nędzy i ubóstwie
W ramach akcji "Wisła" Nikifor trafia w okolice Szczecina. Świadczy o tym jego malarstwo z tamtego okresu (molo, morze, parasole plażowe). Nie zwracając uwagi na rygory dekretu o wysiedleniu bądź też nie rozumiejąc sytuacji wraca do Krynicy (pieszo, koleją czy "stopem"). Na miejscu spotyka zaledwie kilka rodzin łemkowskich (rodziny etnicznie - mieszane). Staje się więc wędrowcem, mieszka kątem, a z czasem przeistacza się w żebraka.
Władze nowosądeckie wydały zakaz meldowania Łemków. Nikifor nie mając stałego miejsca zamieszkania zostaje powtórnie wywieziony. Podobno wywożono go trzykrotnie i zawsze wracał. Wysiedlenia, podróże znajdują odbicie w jego twórczości. Tułaczka przyczyniła się do pogorszenia zdrowia a konsekwencją tego była gruźlica.
Od władz Krynicy dostał dowód osobisty i paszport na nazwisko Nikifor Krynicki. W dokumentach zapisano fikcyjną datę urodzenia i nieprawdzie imiona rodziców.
Najstarsze z zachowanych prac pochodzą sprzed 1920 r. Nikifor uważał się za malarza zawodowego, czemu dość wcześnie dał wyraz przybierając nazwisko wielkiego malarza jako oznakę swojej profesji. Podpisywał swoje obrazy "Netyfor malarz" lub "Matejko". Jako półanalfabeta opatrywał je napisami pełnymi błędów.
Twórczość Nikifora odkryta została w 1930 r. przez ukraińskiego malarza Romana Turyna, który zapoznał z nią polskich i ukraińskich malarzy kapistów przebywających w Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły ich zachwyt, docenili ich piękno, zwracając przede wszystkim uwagę na bezbłędne operowanie kolorem. Entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego nie zmieniły jednak nieprzychylnego stosunku do jego twórczości - nadal nie znajdował nabywców na swoje prace i zrozumienia dla swej sztuki.
Powszechne odkrycie Nikifora nastąpiło dopiero po II wojnie. Twórczość artysty spopularyzowali Ella i Andrzej Banachowie, którzy dzięki publikacjom książkowym, licznym artykułom prasowym oraz wystawom zyskali dla niego międzynarodową sławę. Zmieniła się też jego sytuacja materialna. W latach 60-tych miał wszystko: sławę i uznanie, a także mieszkanie, pracownię, samochód, telewizor, dużą sumę pieniędzy, które odkładał na wymarzony dom. Był już, niestety, bardzo chory i zmęczony życiem pełnym cierpień i upokorzeń. Zmarł 10 października 1968 r. we wsi Folusz, do ostatniej chwili malując
Przez długi okres czasu Krynica nie akceptowała jego osoby, A. Kroh pisze w "Dunajcu": nie chciano go pochować w obecnym miejscu, by nie znieważał zacnych, krynickich nieboszczyków.
Oblicza się, że w ciągu swego pracowitego życia Nikifor namalował kilkadziesiąt tysięcy obrazków i nigdy się nie powtarzał. Są to przeważnie akwarele, niekiedy łączone z gwaszem, temperą i olejem oraz obrazki wykonane kredkami, którymi posługiwał się pod koniec życia. Prace swoje wykonywał na kartkach i okładkach zeszytów szkolnych, drukach urzędowych, tekturkach, opakowaniach po czekoladkach, papierosach, na papierze do pakowania czy bristolu. Nikifor malował cykle bliskie sobie tematyką, formatem i szczegółami wykonania. Jego najbardziej znanym obrazami są pejzaże i wille krynickie, architektury fantastyczne, obrazki ze świętymi.
W 1994 zostało otworzone muzeum w Krynicy - Muzeum Nikifora - Galeria Sztuki "Romanówka", oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.
Wszystkie uwagi kierować proszę na adres bartek@beskid-niski.pl
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
