task pisze:
Myślę jednak, że minimum wiedzy o inskrypcjach zostanie tam przekazane
Ja bym jednak zachęcał do uważniejszego przepisywania niemieckich tekstów. Nie byłoby rozbieżności np. co do ostatniego wyrazu napisu na Przełęczy Małastowskiej, w miejscu przecież powszechnie odwiedzanym i fotografowanym.
Ani nie jest tam EMBLÜHT ani ERBLÜHT tylko UMBLÜHT.Jeśli ktoś nie jest przekonany – fragment zdjęcia wykonanego w pracowni. Niestety większa część wyrazu jest przesłonięta plecami osoby, która coś poprawia przy dłoni anioła z pewnej morawskiej świątyni, a ja nie mam programu, który by tego żołnierza przesunął. Ale akurat „UM” , tak czy siak, widać.
Poniżej ten sam wyraz na tablicy o kilkadziesiąt lat późniejszej, a najniżej - z roku 2015. Warto też zwrócić uwagę, że na oryginalnej tablicy Hans Hauptmann miał całe imię a nie tylko pierwszą literę.
https://images81.fotosik.pl/355/862c4a511be9ae4a.jpgDla porządku – w
Westgalizische …. również UMBLÜHT.
Tak przy okazji, skoro o inskrypcjach mowa, dwa przypadki trudniejsze.
Napis przewidziany na cmentarz nr 4 Grab znany jest z
„Westgalizische...”:Wollt Ihr die Opfer wägen dieses Krieges:
Zu Ruhm und Ehre in die andre Schale
Legt noch die Neugeburt der Völkerseele –
Und das Verlorne federt leicht empor !W przekładzie Henryka Sznytki:
Jeśli ważyć chcecie ofiary tej wojny:
Do chwały i honoru na drugiej szali
Dołóżcie jeszcze odrodzoną duszę narodu –
A szala z tym co utracone z łatwością się uniesie! Gdy cmentarz rekonstruowano, z lepszym lub gorszym (wieża) skutkiem, konieczne było uzupełnienie zdekompletowanej tablicy inskrypcyjnej. Dorobiono wówczas lewą jej część.
https://images83.fotosik.pl/354/211bff110d090999.jpgWykuto DIESES KR (przy czym zachowana jest też na drugim kamieniu część litery R ze słowa KRIEGES), a w wierszu trzecim pominięto LEGT NOCH, rekonstruując tylko DIE N, czyli fragment DIE NEUGEBURT.
Także po prawej stronie jest drobna różnica – dołożona litera E w słowie VERLORENE.
Nieduży fragment tablicy “od zawsze” leżał w trawie.
https://images81.fotosik.pl/355/cd0eb772cbe9691d.jpgPies, jak widać szkolony w sprawach cmentarnych inskrypcji, wskazuje nosem częściowo zachowany rodzajnik DIE wyrazu NEUGEBURT.
Kilka lat temu zwrócił mi uwagę piszący na tym forum (ale dawno nie widziany)
tom1915, że przed bramką wala się fragment płyty z wyrazem, którego nie ma na tablicy.
https://images81.fotosik.pl/355/8b54d9aa3c89d7b3.jpgWszystko wskazuje na to, że Hans Hauptmann napisał w wierszu LEGT NOCH (dołóżcie jeszcze), natomiast wykuto słowa o znaczeniu intensywniejszym - WERFT NOCH (dorzućcie jeszcze).
Pech chciał, że akurat ten fragment się zapodział. Gdy w latach 90. uzupełniano napis, wyraz został pominięty.
Pozostaje mieć nadzieję, że ktoś wykuje te 9 liter (oczywiście w wersji WERFT NOCH), przez co napis odzyska sens i graficzną symetrię.
Inny przykład to dwujęzyczny napis wytłoczony na metalowej tablicy umieszczonej po remoncie na cmentarzu nr 79 w Sekowej.
https://images82.fotosik.pl/355/f901fde7bed38380.jpgTA GÓRA ZAWIERA SKARBY
WIERNOŚĆ, ODWAGĘ, MĘSTWO
WIARA DAŁA SIŁĘ
BÓG DAŁ ZWYCIĘSTWO
DER BERG SCHÄTZE ENTHÄLT
TREUE, MUT, TAPFERKEIT
GLAUBE GAB DIE KRAFT
GOTT GAB DEN SIEG
Niemiecki tekst nie ma odpowiednika na innych cmentarzach, natomiast polski brzmi znajomo. Tyle tylko, że w czasie budowy cmentarzy, co do zasady, napisów w języku polskim nie umieszczano. Nie stosowano też takich tablic.
Można tę inskrypcję (w części niemieckojęzycznej) nazwać Hansa Hauptmanna sentencją drugiego stopnia. Sklejono bowiem dwa fragmenty polskich tłumaczeń inskrypcji jego autorstwa i ponownie przełożono na język ojczysty autora. Ktoś, kto wpadł na pomysł kompilacji polskich tekstów z przewodnika Romana Frodymy jakoś nie domyślił się, że są one tłumaczeniem z niemieckiego i ponowne ich przekładanie jest zbędne. A nawet niestosowne.
Pierwsze dwa wersy użyto na cmentarzach w Lichwinie (Gródek, Zuckerhut), Gorzejowej i Paleśnicy:
Schätze birgt dieser Berg: treue, mutige Männer.W tłumaczeniu Henryka Sznytki:
Góra ta kryje skarby: wiernych, odważnych mężów.Linia trzecia i czwarta to ostatni wers z cmentarza nr 16 w Osobnicy:
Glaube gab Stärke – Gott gab den Sieg !W tłumaczeniu Henryka Sznytki:
Wiara dała siłę – Bóg dał zwycięstwoA żeby jeszcze bardziej skomplikować - istnieją mocne, bo archiwalne, przesłanki do stwierdzenia, że na cmentarzu w Sękowej miała być zupełnie inna sentencja:
DIE SICH IM LEBEN BEKRIEGTEN
LIEGEN IM TODE VEREINT.
EIN VATERLAND BEWEINT
DIE SIEGER UND DIE BESIEGTEN.
Można to przetłumaczyć tak:
Którzy za życia walczyli, w śmierci leżą złączeni.
Ojczyzna opłakuje zwycięzców i pokonanych.Inskrypcji tej użyto w Żabnie (cmentarz nr 253).
Ale to nie koniec – w „Brochu” przeczytać można, że w Żabnie planowano zupełnie inny napis:
Rühmlicher krönet kein Kranz,
als Vaterlandsliebe die Stirnen.W tłumaczeniu Henryka Sznytki:
Żaden wieniec nie zdobi czoła bardziej, niż miłość ojczyzny.Identyczny wyryto w Ryglicach (167).
Takie to proste historie.