Tekst rzeczonego badacza z 2004 roku:
W XV-XVI w., a więc w tym samym czsie co Beskid Niski i Bieszczady, zasiedlonych zostaje 10 miejscowości ruskich w środkowej, najwyżej położonej części Pogórza. Ta niewielka grupa, otoczona ze wszystkoch stron ludnością polską, znajdowała się po polskiej stronie dawnej granicy polsko ruskiej /z przed 1341 r./, kilkanaście km na północ od miasta Krosna.Rusini ci zajęli jedyny jeszcze wolny w tej części kraju teren, który z uwagi na trudne warunki fizjograficzne i glebowe nie wzbudzał wcześniej większego zainteresowania kolonistów. Z dziesięciu znajdujących się tutaj ruskich wsi osiem tworzyło zwartu obszar /Czarnorzeki, Węglówka, Krasna, Oparówka, Rzepnik, Pietrusza Wola, Bonarówka, Wólka Bratkowska/, a dwie / Gwoździanka i Blizianka/ były położone samotniczo w pobliżu wśród polskich miejscowości. W końcu XVIII w znajdowało się tutaj 4722 mieszkańców, w tym 4318 Rusinów /91,5 proc./, 316 Polaków /6,7 proc./ oraz 88 Żydów /1,9 proc./.W ciągu 150 lat liczba ludności wzrosła ponad dwukrotnie i wynosiła w 1930 r. 8890 osób, w tym; 7595 Rusinów /85 proc./, 1230 Polaków /14 proc./ i 65 Żydów /niecałe 1 proc./.Procentowy wzrost ludności polskiej spowodowany został częściową polonizacją Rusinów we wspomnianych dwóch oddalonych nieco miejscowościach. W końcu XIX w. zapoczątkowany został masowy wyjazd miejscowej ludności do Ameryki Na początku następnego wieku przebywałó tam na stałe lub czasowo ponad 10 proc. ogółu mieszkańców. Po ostatniej wojnie grupa ta przestała istnieć. W ponad 90 proc.została ona przesiedlona w głąb Ukrainy, na tereny opuszczone przez mieszkającą tam wcześniej ludność polską. Interesująca nas ruska grupa na Pogórzu nazywana była przez okoliczną ludność polską "Rusią". Mówiło się "idę na Ruś", "mieszkam na Rusi", a żyjącą tam ludność greckokatolicką nazywano Rusinami. Używana w literaturze etnograficznej nazwa "Zamieszańcy", która pojawiła się w drugiej połowie XIX w., pochodzi od nadanej przez Łemków tej ludności nazwie "Zamieszancy" lub "Zamieszanyj narid", tj. naród ruski zamieszany wśród Polaków. Zamieszańcy odnosili się niechętnie do mieszkających w górach Łemków, których nazywali "Harniaky". Śmieszył ich łemkowski strój, znaczne różnice w mowie, a przede wszystkim bieda i brak towarzyskiej ogłady. Sytuacja uległa zmianie pod koniec okresu mieędzywojennego, kiedy to coraz częściej Zamieszańcy uważają się za Łemków. Pod koniec tego roku zostanie oddana do druku obszena monografia historyczno-etnograficzna interesującej nas grupy, Jest to plon mojej ponad dziesięcioletniej przcy, a więc badań terenolwych w Polsce i na Ukrainie, badań archiwalnych i poszukiwań innych materiałów źródłowych.
Autor: dr Henryk Olszański
|