Sercu bliski Beskid Niski

@ Słowianka
Nie przypominam sobie, abym go znała. Nie oznacza to wcale, że go nie znam. Ten typ tak ma, nie mam pamięci do nazwisk, imion, wszystko miesza mi się, nie ogarniam też czasu. Pamiętam za to twarze. Jako taki trochę większy dzieciak brałam udział w rajdach.
@ Jan
Hmmm, niech mnie za to kule biją. Ewidentny błąd merytoryczny. Przepraszam.

"Położony w wąskiej dolinie, z małymi poletkami jakby dla krasnoludków zdaje się tonąc w zieleni. Domy i zabudowania gospodarcze pochowane pośród pagórków, jarów i wąwozów. Tylko cerkiew św. Paraskewy próbuje wyjść z ukrycia i dorównać drzewom. Las pamięta tu jeszcze stare puszczańskie lasy. Rosnący przy cerkwi dąb szypułkowy "Jagiellon" młodszy od "Poganina" ale też niczego sobie: obwód "w pasie" 720 cm! Gdy pierwszy raz zabłądziłem w te strony nie mogłem uwierzyć, że znajduję się tak daleko na północy Podkarpacia. Krajobraz przypomina górską krainę rodem ze słowackiej granicy. (...) Schematyzm diecezji przemyskiej obrządku greckiego podaje, że w roku 1601 pobudowane we wsi cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy. Była to świątynia drewniana. Niestety tak jak i o pozostałych cerkwiach z tego okresu, tak i o tej nic bliższego nie wiemy, poza samym faktem istnienia oraz jej wyzwaniem. O istnieniu cerkwi zaświadcza ponadto dzwon, z wybitą na nim datą: 1601; wisi on w dzwonnicy obecnej cerkwi. Istniejąca do dziś cerkiew św. Paraskewy została wybudowana o wiele później, bo dopiero w 1912 r. Jest to budynek murowany, z czerwonej cegły, z przylegającą do wejścia cerkwi dzwonnicą parawanową. Jest to rozwiązanie niespotykane i całkowicie oryginalne. Do budowy świątyni użyto też kamieni. Cerkiew zbudowano na planie krzyża greckiego. Nawę wieńczy wielka kopuła. Stylem przypomina świątynie typowo ruskie, jakoby żywcem przeniesione z dzisiejszej Ukrainy, albo jeszcze z dalsza - z Bałkanów albo Grecji. (...) ...warto powiedzieć kilka słów na temat języka. Choć język "Zamieszańców" zbliżony jest do łemkowskiego, to jednak posiada wiele różnic. Przede wszystkim Rusini nie znają słowa "łem" (tylko), a swoje eno, acy, jacy - używają rzadko. (...) Język ich ponadto charakteryzuje się dużym bogactwem określeń. I tak, znają aż dziewięć nazw na określenie derkacza. Ciekawą rzeczą jest fakt, że Rusini znajdowali się w zupełnej diasporze; było to przecież tylko kilka wsi otoczonych wokół ludnością polską, bywało też, że w samej wsi połowę ludności stanowili Polacy (Czarnorzeki) - to jednak zachowali oni własną odrębność kulturową i religijną. Nie ulegli polonizacji, choć mieszkali na ziemiach polskich przez setki lat. To nie sąsiedzi-Polacy stanowili dla nich zagrożenie. Element polski ubogacał ruską kulturę, ale nigdy jej nie wyjaławiał. Wrogiem Rusinów tak jak i Łemków, stały się polityczne dyrektywy i wszechobecna propaganda".
Ten obszerny fragment tekstu pochodzi z książki Jana Gajura "Na kresach Łemkowszczyzny" krośnieńskiego wydawnictwa Arette II.
Stosowny cytat zawarty w rozdziale "Łemkowscy krewni" traktuje o Czarnorzekach, Węglówce, Rzepniku, Bonarówce i Krasnej.
Wszystkie te wioski miałem okazję zwiedzić podczas moich rowerowych wędrówek. I mam wiele fotografii z tych miejsc, a dla zilustrowania fragmentów o rzepnickiej cerkwi zamieszczam następujące:
- cerkiew w Rzepniku

- fragmenty przepięknego wnętrza

W ubiegłym roku otrzymaliśmy z Bieszczadzkiego Parku Narodowego ciekawe wydawnictwa: "Tajemniczy świat porostów Bieszczadzkiego Parku Narodowego" i 2 w 1 "Bieszczadzki Park Narodowy informator przyrodniczo-turystyczny" i "Bieszczadzki Park Narodowy mapa przyrodniczo-turystyczna" - znajdują się we wspólnej plastikowej obwolucie. Można je bezpłatnie ( 1 szt.) otrzymać w Ośrodku Naukowo-Dydaktycznym BdPN (Muzeum) w Ustrzykach Dolnych.
Publikacje diablo podobają mi się. Mapa niezmiernie interesująca: aktualna sieć dróg naniesiona na podkład z mapy Compassu, warstwice co 10 m, uwzględnione wszystkie ścieżki przyrodnicze, w tym spacerowe, szlaki piesze, konne i rowerowe, korytarze ekologiczne, ostoje fauny puszczańskiej grup: Tarnicy i Górnego Sanu, Pasma Granicznego, Połoniny Caryńskiej i Magury Stuposiańskiej, Połoniny Wetlińskiej i Tworylnego, Otrytu, obszary występowania: żubrów, wilków, rysi, niedźwiedzi, bobrów, węża Eskulapa, ptaków drapieżnych i miejsca występowania niektórych kompleksów roślinnych, walory kulturowe: krzyże, cerkwiska itd, leśniczówki. Część opisowa ciekawa ozdobiona bardzo interesującymi fotografiami Cezarego Ćwikowskiego zawiera artykuły:
Bieszczadzki Park Narodowy
System ochrony przyrody w Bieszczadach
Podział, geologia, gleby, sieć rzeczna i klimat Bieszczadów
Fauna Bieszczadzkiego Parku Narodowego
Szata roślinna Bieszczadzkiego Parku Narodowego
Ochrona walorów krajobrazowo-kulturowych
Zasady zwiedzania Bieszczadzkiego Parku Narodowego
Udostępnienie Bieszczadzkiego Parku Narodowego dla zwiedzających

"Bieszczadzki Park Narodowy informator przyrodniczo-turystyczny" to kompendium wiedzy o 11 ścieżkach edukacyjnych, 4 ścieżkach spacerowych, turystyce konnej, rowerowej, narciarskiej, zasadach udostępnia turystycznego parku, bazie turystycznej. Informacje są aktualne i kompleksowe. Ciekawa aczkolwiek skrótowa charakterystyka ścieżek: profil trasy, omówienie przystanków. Informator także ozdobiony jest fotografiami autorstwa pracowników parku.
Publikacja zrealizowana przez Compass.

Spis treści
"Bieszczadzki Park Narodowy informator przyrodniczo-turystyczny"
Spis treści
Słowo do turysty
Ścieżka przyrodnicza "Suche Rzeki-Smerek"
Ścieżka przyrodnicza "Połonina Wetlińska"
Ścieżka dendrologiczno-historyczna "Berehy Górne"
Ścieżka przyrodnicza "Wieka Rawka"
Ścieżka przyrodnicza "Połonina Caryńska"
Ścieżka przyrodnicza "Ustrzyki Górne-Wołosate"
Ścieżka przyrodnicza "Ustrzyki Górne-Szeroki Wierch"
Ścieżka przyrodniczo-historyczna "Wołosate-Tarnica"
Ścieżka przyrodnicza "Rozsypaniec-Krzemień"
Ścieżka przyrodnicza "Bukowe Berdo"
Ścieżka przyrodniczo-historyczna "W dolinie górnego Sanu"
Ścieżki spacerowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Turystyka konna w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Turystyka rowerowa w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Turystyka narciarska w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny i Muzeum Przyrodnicze BdPN w Ustrzykach Dolnych
Ośrodek Informacji i Edukacji Turystycznej BdPN w Lutowiskach
Baza noclegowa w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Punkty informacyjno-kasowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Informacja turystyczna w Bieszczadach
Wykaz stacji i punktów ratunkowych GOPR na terenie BdPN i w jego najbliższym otoczeniu
Ośrodki zdrowia i pogotowie ratunkowe w Bieszczadach
Policja
Straż graniczna
Bezpieczeństwo w górach

Tytuł: "Bieszczadzki Park Narodowy informator przyrodniczo-turystyczny"
Autor: Zespół
Wydanie: I
Stron: 47
ISBN: 978-83-88505-17-1
Wydawnictwo: Bieszczadzki Park Narodowy
Ustrzyki Górne 2010

Tytuł: "Bieszczadzki Park Narodowy mapa przyrodniczo-turystyczna"
Skala 1:40 000
Wydanie: I
ISBN: 978-83-88505-17-1
Wydawnictwo: Bieszczadzki Park Narodowy
Ustrzyki Górne 2010

"Ścieżki spacerowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym

W Bieszczadzkim Parku Narodowym wyznakowano kilka ścieżek spacerowych. które nie wymagają od zwiedzających dużego wysiłku fizycznego. Wędrując bieszczadzką "krainą dolin" można podziwiać piękne widoki, zapoznać się z roślinnością torfowisk lub poszukać śladów historii na starych cmentarzach.
- Ścieżka spacerowa dokoła Ustrzyk Dolnych
- Ścieżka spacerowa w Bukowcu do cmentarza z I wojny światowej
- Ścieżka spacerowa z Tarnawy Niżnej do Dźwiniacza Górnego
- Ścieżka spacerowa po torfowiskach w Tarnawie (planowana ścieżka przyrodnicza).

Turystyka konna w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Oferta ośrodków turystyki konnej w BdPN jest bardzo zróżnicowana. Osobom rozpoczynającym swoją przygodę z koniem lub chcącym doskonalić umiejętności jeździeckie proponuje się: oprowadzanie, naukę jazdy konnej z instruktorem lub krótkie przejażdżki. Ci, którzy opanowali arkana sztuki jeździeckiej, mogą wybrać się w teren - na krótkie spacery, kilkugodzinne wycieczki w siodle lub kilkudniowe rajdy. Do dyspozycji mają 150 km szlaków konnych, z których 65 km przebiega przez teren Parku. W sezonie turyści mogą również skorzystać z przejazdów bryczkami (27 km tras bryczek konnych), a zimą - przy korzystnej śnieżnej aurze - saniami. Podczas przejażdżek, na wybranych trasach, dodatkowa atrakcją jest możliwość rozpalenia ogniska. [...]

Turystyka rowerowa w Bieszczadzkim Parku Narodowym
Na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego poruszanie się rowerami po turystycznych szlakach pieszych i konnych oraz ścieżkach przyrodniczych jest zabronione. Jest to spowodowane koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa zwiedzającym oraz ochroną otoczenia przyrodniczego szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych. Dozwolone jest jednak, zgodnie z obowiązującym Regulaminem Parku, poruszanie się po drogach publicznych oraz odpowiednio oznakowanych trasach w dolinie górnego Sanu. Dla turystyki rowerowej udostępniono następujące odcinki dróg BdPN:
- Tarnawa Niżna-Bukowiec
- Bukowiec-Beniowa-Bukowiec (ścieżka rowerowa "Górny San")
- Wołosate (parking BdPN)- Wołosate (leśniczówka Tarnica)
- Zatwarnica-Suche Rzeki (Terenowa Stacja Edukacji Ekologicznej)
- Dwernik-Caryńskie-Schronisko "Koliba: na Przełęczy Przysłup
- Muczne-Tarnawa Niżna-Dźwiniacz-Łokieć
Na parkingu w Bukowcu, Wołosatem, Ustrzykach Górnych, na Przełęczy Wyżniańskiej i w Berehach Górnych można bezpiecznie zostawić rowery w specjalnie przygotowanych stojakach."

Lucynka o Bieszczadzkim Parku Narodowym, a ja jeszcze powracam do Rusiów i Rzepnika. Jan Gajur w "Na kresach Łemkowszczyzny" pisząc o Rzepniku nie wspomina o cmentarzu tamże. Czyżby go nie odwiedził? Wprawdzie cmentarz nie jest umiejscowiony obok cerkwi ale stosunkowo blisko niej. Zasugerowany tekstem autora zapomniałem, że mam również zeskanowane zdjęcie z tego cmentarza (pewnie w innym albumie mam więcej zdjęć, ale nie "przetworzonych") zrobione podczas jednej z wypraw w krainę Zamieszanców. Oto ono:

Poranny post starego zakapiora o Zamieszańcach, przypomniał mi, że już ze dwa lata nie byłem w Rzepniku, a są to moje tereny rowerowe; postanowiłem więc nadrobić zaległości i popołudniu wybrałem się w krainę Zamieszańców,
pierwszy raz samochodem, ale uliczka od Bratkówki do Rzepnika także samochodem dostarcza wrażeń (na wzniesieniach, na zakrętach widać momentami na parę metrów).

Przy tej kapliczce na wzgórzu zawsze się zatrzymuję:


Jagiellon z cerkwią w tle:


Dzwonnica i trzy drzewa:


Cmentarz w Rzepniku:

















a w Węglówce bywam częściej, ale w okolicy cerkwi też parę lat nie byłem.


"Nie ma śmierci. To, co za śmierć uważamy,
jest tylko przejściem do innego życia."


Lyle:


Poganin:


w środku:




z pogańskiej perspektywy:


Poganin się wije:




Lwów mi się przypomniał:







pobliskie centrum handlowe:

..a na Pogórzu, ani wiosny, ni zimy nie widać - bezkrólewie

Ale wątek nam wypiękniał, jeszcze chwila, a pęknę z dumy.
Mam dużo książek o prezentowanym przez Kolegów regionie, o Zamieszańcach, ścieżkach dydaktycznych, Czarnorzecko-Strzyżowskim Parku Krajobrazowym, o Krośnie i okolicach itd. Oglądając zdjęcia Starego Zakapiora i Miejscowego zwróciłam uwagę na tzw. małą architekturę sakralną. Jakże pięknie ona prezentuje się w relacjach.

W internetowej księgarni Nestor w Krakowie nabyłam kilka niezwykle interesujących publikacji dotyczących teologii ikony oraz historii cerkwi i naszego regionu. Wszystkie są ciekawe, rozwijające mnie jako przewodnika ale jedna z nich okazała się prawdziwą perełką. To praca naukowa? popularno- naukowa? Andrzeja Stachowiaka "Chrystus z łemkowskiego krzyża Rzecz o kamiennych krzyżach na Łemkowszczyźnie " wydana przez Zjednoczenie Łemków dzięki wsparciu finansowemu Województwa Małopolskiego. Ta publikacja to efekt nie tylko długoletnich badań terenowych ale także sięgnięcie do źródeł pisanych, polskich i ukraińskich. Jest to praca dotycząca małej architektury sakralnej, jej roli w przestrzeni, kamieniarstwa - rzemiosła z pogranicza sztuki, symboliki, ikonografii. Autor charakteryzuje poszczególne ośrodki kamieniarskie i przedstawia twórców. Dla mnie to jedno z pierwszych zetknięć się z problematyką miejsca krzyży, cerkwi, cerkwisk, cmentarzy w krajobrazie sakralnym Beskidu Niskiego. Oczywiście, wiedziałam, że mała architektura sakralna odgrywała duża rolę w życiu duchowym Łemków, jest czasami jednym świadectwem bogactwa kulturowego tego regionu, ale dopiero po przejrzeniu tej publikacji zdałam sobie sprawę z całej złożoności problematyki z pogranicza architektury, sztuki, kulturoznawstwa, religii. Ta książka dla mnie jest swoistym dokumentem, próbą opisania dwudziestowiecznych dziejów Łemkowszczyzny poprzez spojrzenie na losy cmentarzy. Tę książkę mogę na własny użytek scharakteryzować jednym słowem. To jest mądra książka.
Książka ma skromną szatę graficzną, ilustrowana jest czarno-białymi fotografiami. Na uwagę zasługuje rozdział poświęcony bibliografii.

Spis treści:
1. Wprowadzenie
2. Krajobraz sakralny dawnej wsi łemkowskiej
2.1. Wartość przestrzeni
2.2. Elementy krajobrazu sakralnego łemkowszczyzny
2.2.1. Cerkiew
2.2.2. Cmentarz
2.2.3. Mała przydrożna architektura sakralna i jej funkcje
2.2.4. Elementy krajobrazu naturalnego
2.3. Wyznanie, a krajobraz sakralny.
3. Kamieniarstwo ludowe na łemkowszczyźnie - na pograniczu rzemiosła i sztuki
3.1. Sztuka ludowa, a rzemiosło
3.2. Kamieniarstwo użytkowe na łemkowszczyźnie
3.3. Artystyczna działalność kamieniarzy łemkowskich.
4. Łemkowskie krzyże i ich twórcy
4.1. Kamienne krzyże twórców z ośrodka bortniańskiego
4.1.1. Matij Cirkot
4.1.2. Iwan Dutkanycz
4.1.3. Wasyl Gracoń
4.1.4. Iwan Gracoń
4.2. Krzyże kamienne z warsztatów artystów z Bodaków
4.3. Kamienne krzyże działających indywidualnie twórców ze środkowej łemkowszczyzny
4.3.1. Iwan Szatyński
4.3.2. Twórcy anonimowi
4.4. Kamieniarka artystyczna we wschodniej łemkowszczyźnie
4.4.1. Krzyże przydrożne we wschodniej łemkowszczyżnie
4.4.2. Krzyże nagrobkowe z warsztatu kamieniarzy z Królika Wołoskiego
4.4.3. Krzyże innych anonimowych twórców
4.5 Kamienne krzyże twórców pochodzących z ludowych ośrodków pogranicza łemkowskiego
4.6. Zasięg działalności miejskich warsztatów kamieniarskich na terenie łemkowszczyzny
5. Ikonografia łemkowskich krzyży kamiennych i zagadnienie ich źródeł
6. Zakończenie. Krzyże kamienne - zagrożone zabytki kultury łemkowskiej
Bibliografia
Spis fotografii
Aneks

Tytuł: "Chrystus z łemkowskiego krzyża"
Autor: Andrzej Stachowiak
Wydanie: I
Stron: 176
ISBN: 978-83-930193-0-4
Wydawca: Zjednoczenie Łemków
Gorlice 2009

"Chrystus z łemkowskiego krzyża"
str.15.
"2. Krajobraz sakralny dawnej wsi łemkowskiej
Krajobraz wsi łemkowskiej, będący ujawniającym się nam topograficznie (nijako "z lotu ptaka") wizerunkiem kultury jej mieszkańców, zachowywał przez całe wieki życia w Beskidzie tej ludności, aż do 1947 roku swoisty charakter. Wyróżniał się on względem krajobrazu sąsiednich wsi polskich przede wszystkim w wymiarze sakralnym (wyznaniowym. Znakomitą i najprostszą zarazem egzemplifikacją tej specyfiki był krzyż, znaczący krajobrazy obu obszarów etnicznych odmiennymi jego formami - wschodni (krzyż dwuramienny i trójramienny) na Łemkowszczyźnie i łaciński (krzyż z jednym poziomym ramieniem , krótszym od pionowego)we wsiach polskich. Elementy krajobrazu były niejako stygmatami określającymi i rozgraniczającymi dwa wymienione wyżej obszary etniczno-wyznaniowe.
Mówiąc o krajobrazie jako pewnej konkretyzacji przestrzeni, można mieć tu na myśli różne - w zależności od rodzaju przestrzeni, którą on wyraża - jego znaczenia. Jest zatem krajobraz geograficzny,, będący ucieleśnieniem przestrzeni fizycznej, jest i krajobraz kulturowy (pojęcie szeroko stosowane w etnologii), odnoszącej się do
przestrzeni społecznej sensu largo. Zawężenie szerokiego rozumienia owej przestrzeni do aspektu religijnego da nam w rezultacie pojęcie krajobrazu sakralnego, przydatne w dalszej części rozdział, a opisujące wieś łemkowską w świetle najistotniejszego i zarazem wyróżniającego elementu kultury tej ludności, jakim była ich wiara.
Na początku moich rozważań chciałbym jednak przyjąć nieco szerszą perspektywę i opisać z poziomu teoretycznego, będącą budulcem krajobrazu kulturowego, przestrzeń społeczną, przestrzeń - jak się okaże - nie mierzalną, bo odwołującą się zawsze do pewnego systemu wartości."

Ale nam się "zazdjęcił" kanon-konon. I tak trzymać! Pewnie jeszcze niejeden raz powrócimy do krainy "Zamieszańców - przynajmniej ja to deklaruję i spełniam tym obietnicę, którą dawałem przed wieloma miesiącami. Ale, póki co, chcę powrócić do informacji o tomikach-albumikach poświęconym cerkwiom, o których informowałem począwszy od strony 23-30; a jeszcze wcześniej o wydanym poza serią ale utrzymanym w tej samej konwencji albumiku "Cerkwie. Przewodnik po Beskidzie Sądeckim i zachodniej części Beskidu Niskiego.
Były to:
1. Cerkwie Sądecczyzny
2. Cerkwie Ziemi Gorkickiej
3. Cerkwie. Wschodnia część Beskidu Niskiego
4. Cerkwie Bieszczadzkie
5. Cerkwie Nadsania. Sanok-Przemyśl
6. Cerkwie Nadsania. Przemyśl-Leżajsk
Do każdej z informacji (prócz tej dotyczącej 1 tomu, a może i następnego; sprawdzę) starałem się dołączać zdjęcia, a ponieważ do tomiku 6, o "Cerkwiach Nadsania. Przemyśl-Leżajsk", tego nie uczyniłem, uzupełniam to obecnie (syn zeskanował mi parę zdjęć):
- cerkiew w Wielkich Oczach (bardzo zaniedbana, i chyba nic się nie zmieniło, od mojej ostatniej wizyty przed kilku laty)

- cerkiew w Łukawcu

I jeszcze tylko wspomnę, że tłem dla tych cerkwi byli cykliści z Grupy Entuzjastów Jednośladów GEJ, którzy w niejednym jeszcze miejscu, byli i niejeden jeszcze raz będą mieli okazję się prezentować.

Zmieniło się. Na gorsze.

Koło cerkwi w Wielkich Oczach byłyśmy na szkoleniu chyba 2 lata temu. Żal serce ściska, umiera na naszych oczach i nic nie można na to poradzić. Kilka dość ciekawych informacji na jej temat znalazłam tu http://wielkieoczy.itgo.com/Monuments/M ... Church.htm
http://www.youtube.com/watch?v=gxsB0CO7hVo

Stary Zakapior wspomniał, że jeszcze będziemy wracać do krainy Zamieszańców. Moim zdaniem to dobry pomysł, okolica piękna i ciekawa pod względem turystycznym, w tym przyrodniczym. Na pewno warto ją promować. Jak Zamieszańcy to i pobliskie Krosno, które jest sercem tej okolicy. Dziś przedstawię książkę sprzed lat, bardzo interesującą, a co najważniejsze dla wielu z Was dostępną w pdf.

W 1972 roku na rynku pojawił się I tom z serii opracowań monograficznych "Krosno Studia z dziejów miasta i regionu". Cieszył się dużym powodzeniem więc w późniejszych latach Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej wydawało kolejne, w 2010 roku ukazał się tom 5.
Jest to monografia naukowa, autorami artykułów zawartych w tomie I są znani uczeni - znawcy tematu, pracownicy naukowi krakowskich wyższych uczelni i placówek badawczych. Książka w dużej mierze oparła się działaniu czasu, zmianie ustroju. To była publikacja naukowa wiec do tej pory wiedza w niej zawarta posiada dużą wartość. W 2010 r.na rynku ukazał się reprint tomu I, można go nabyć (cały cykl wydawniczy także) tu http://www.smzk.org/index.php?option=co ... 5&Itemid=7
O publikacji nie będę rozpisywać się, gdyż można ją pobrać w pdf
http://www.kbc.krosno.pl/dlibra/doccontent?id=278

Spis treści
Przedmowa
Od Redaktora
Tadeusz Gerlach, Środowisko geograficzne powiatu krośnieńskiego
Rudolf Jamka, Pradzieje regionu krośnieńskiego
Zbigniew Perzanowski, Średniowieczne osadnictwo rejonu Krosna
Zbigniew Wojas, Pieczęć herb miasta Krosna nad Wisłokiem
Jerzy Wyrozumski, Rozwój życia miejskiego do połowy XVI wieku
Józef Garbacik, Zabudowa Krosna w XVI wieku
Krystyna Pieradzka, Krosno centrum handlu winem węgierskim w XVI wieku
Stanisław Cynarski, Krosno w XVII i XVIII wieku
Maria Brykowska, Juliusz Ross, Stan badań i problem konserwacji ruin zamku w Odrzykoniu - 225
Irena Homola, Krosno i powiat krośnieński w latach 1772-1914
Marian Zgórniak, Ziemia krośnieńska w czasie 1 wojny światowej
Juliusz Ross, Przeszłość artystyczna i zabytki sztuki Krosna i okolicy
Spis ilustracji

Tytuł: "Krosno Studia z dziejów miasta i regionu tom I (do roku 1918)"
Redakcja: Józef Garbacik
Wydanie: I
Stron: 349
ISBN:
Wydawca: Powiatowa i Miejska Rada Narodowa Krośnie, Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej
Kraków 1972

"Juliusz Ross, Przeszłość artystyczna i zabytki sztuki Krosna i okolicy
Wstęp
Krosno położone w widłach Wisłoka i Lubatówki, posiada bogatą historię, było w ciągu minionych wieków ważnym ośrodkiem artystycznego mecenatu zamożnych mieszczan i okolicznej szlachty. Skutkiem tego powstawały w obrębie miasta coraz to nowe działa sztuki , często o nieprzeciętnej wartości artystycznej, a będące widomym odbiciem kulturalnego rozwoju. Dzieła te, z biegiem czasu nagromadzone w mieście , zdobiły jego świątynie, domy mieszczańskie, place i ulice, stanowiąc swoiste odbicie artystyczne tego podkarpackiego grodu, uważanego słusznie za stolicę kulturalną ziemi sanockiej.
Podziw dla architektury i sztuki Krosna już w dawnych wiekach musiał zapewne w znacznej mierze decydować o tym, iż widok panoramiczny miasta wraz z kilkunastoma innymi widokami znaczniejszych miast polskich umieszczono w wydanym w latach 1575-1618 w Kolonii słynym dziele Brauna-Hoghenberga pt" "Civitates orbis terrarum" ("Miasta świata") (1). O wyjątkowym znaczeniu Krosna w dawnych czasach wśród miast polskich mówi również tekst konstytucji sejmu warszawskiego z roku 1589 tymi słowy: " Toteż miasto Krosno...porównywamy z głównymi miastami koronnymi". (2). Ponieważ ilość powstających i w Krośnie znajdujących się dzieł sztuki była, jak na owe czasy, pokaźna, przeto nic dziwnego iż w dawnych opisach dawano nie jednokrotnie Krosnu miano "parva Cracovia" (3). Nie bez słuszności znany malarz i krajoznawca Bogusz Zygmunt Stęczyński w poemacie opiewającym to miasto pisał:
"Słynąłeś długo z malarzy
I z rozmaitych sztukarzy
Sławne z rzemiosł doskonałych
Rozmaitych, okazałych
Byłeś pierwsze po Krakowie" (4)
[...]"

Pierwsza, jadąc od strony Rzeszowa, choć on ok. 45 km na północ, miejscowość, w której mieszkali Zamieszańcy to Krasna. Już dojeżdżając do niej widać z dala stojącą na wzniesieniu cerkiew św. Michała Archanioła wybudowaną w 1762 roku na miejscu wcześniejszej, o której nie mam żadnych wiadomości. Cerkiew murowana w stylu staroruskim na planie greckiego krzyża służy obecnie jako świątynia rzymskokatolicka. Gdy kilka lat temu, kolejny raz jechałem przez Krasną i zatrzymałem się przy świątyni, by uciąć sobie pogaduszkę z proboszczem, okazało się, że wcześniej był wikarym w jednej z rzeszowskich parafii. O przeszłości Krasnej świadczą liczne krzyże i kapliczki w stylu "grekokatolickim". Pod koniec XIX wieku ruska "Korosteńka" była dużą wsią, liczyło ok. 1,5 tys. mieszkańców. We wsi była szkoła w której utworzeniu zasługi miała ówczesna właścicielka Czarnorzek i Krasnej Maria Orpiszewska.
A oto jedno z wielu zdjęć z fragmentem cerkwi z Krasnej:

Mijamy Krasną i kilka kilometrów dalej mamy do wyboru skręcić na północ, wówczas dojedziemy do Czarnorzek i wyłaniających się spośród drzew Prządek, bądź na zachód i po ok 1 kilometrze docieramy do murowanej cerkwi p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Węglówce, której poświęcenie nastąpiło w 1898 roku. Wybudowana w stylu staroruskim na planie krzyża greckiego służy obecnie jako kościół rzymskokatolicki. Zachowany jednak został ikonostas (co widać nieco wyżej na zdjęciach Miejscowego). Węglówka była jednym z ośrodków wydobycia ropy naftowej (wydobywa się ją i dziś, o czym świadczą pracujące kiwony) a po jej zagranicznych inwestorach pozostała swego rodzaju pamiątka tj. nagrobki reprezentujących tych inwestorów szefów firm wydobywczych m. in. admirała Nelsona (niestety nie tego, który pokonał flotę hiszpańską). Niegdyś były one ledwo widoczne wśród zakrzaczonego pobliża cerkwi, ale jakiś czas temu teren wokół cerkwi uporządkowano i "wydobyto" nagrobki na światło dzienne. Jako jeszcze jedną ciekawostkę w Węglówce stanowi ponad 1000-letni, stojący obok cerkwi, dąb "Poganin".
Kiedyś jeszcze zaprezentuję kilka zdjęć z Węglówki, a póki co fragment cerkwi jako uzupełnienie fotografii Miejscowego (dziękuję i zachęcam do częstszych foto-wizyt w kanonie-kononie).

Stary zakapiorze - konon to konon - a na relacje z wycieczek jest dział osobny http://beskid-niski.pl/forum/viewforum.php?f=10

_________________
Na cmentarzu czujesz, że żyjesz
http://www.youtube.com/watch?v=dbP1e4Sw ... re=related

Aj tam, aj tam. To wymóg tylko formalno-prawny. Sam wątek o książkach będzie nudnawy, relacji w innych działach mamy multum Proszę o dyspensę. Mam urwanie głowy z nową stroną i chorego Brata (dziś znów jedzie do szpitala), czasu jak na lekarstwo, śpię jak w sezonie po 5 godzin ale mimo to zaczęłam szukać czegoś ciekawego o tamtej okolicy. Niewiele mam, chyba sięgnę po przewodnik. Na razie muszę reanimować się kawą.

Inspiracją do zamieszczenia mojego poprzedniego postu była książka Jana Gajura "Na kresach Łemkowszczyzny", o której wspominałem wyżej. Więc ten wymóg kanonu został, jak sądzę, spełniony (jeśli taki wymóg obowiązuje i kto go ustanowił, jeśli główni inspiratorzy tego wątku nie zgłaszają zastrzeżeń). A, że nie wspomniałem o tym przy kolejnym poście o Zamieszańcach to najdelikatniejsza przypadłość (długo się zastanawiałem, jak to nazwać), jaka może się przydarzyć. Jarku nie bądź taki ortodoksyjny. Więcej wyrozumiałości dla naszych ułomności, które nie wynikają z żadnych złych intencji. Wszak staramy się (mogę to skromnie i o sobie powiedzieć) tworzyć "cóś", co zainteresuje nie tylko wytrawnych znawców (do których się nie zaliczam), lecz pasjonatów (co i sobie przypisuję) a nawet przypadkowych "zaglądaczy", którzy "zajrzą w te strony".
P.S. A o eskapadach rowerowych po Beskidzie Niskim i bliższych i nieco dalszych okolicach, być może, kiedyś napiszę. Mam o czym.
Serdecznie pozdrawiam i miłego dnia !

Sięgnę po ramotkę. To "Krosno i okolice" Stanisława Kłosa. Zawiera opis: 3 tras miejskich, 4 szlaków pieszych i 5 samochodowych, charakterystykę ok. 130 obiektów, w tym zabytków i 50 miejscowości. Są tu mapki i plany, rzuty i rysunki oraz załącznik w postaci wielobarwnego planu miasta ze spisem ulic. W sumie sympatyczna ramotka, która czasami może posłużyć do porównań. Poszukuję także w tym przewodniku szczególików dotyczących powojennych dziejów miasta. Mimo, że swego czasu była to książka naprawdę przydatna i na dobrym poziomie merytorycznym to czas okazał się dla niej nieubłagany. Wiedza krajoznawcza poszła tak daleko, że w chwili obecnej nawet nie wyobrażamy sobie, iż te 30 - lat temu tak mało było informacji o poszczególnych atrakcjach turystycznych. Zarówno tych kulturowych jak i przyrodniczych.
Nie chce mi się przepisywać spisu treści więc tylko zaznaczę, że trasy miejskie to: Staromiejska, Śródmieście-Polanka, Śródmieście-Śródmieście-Zawodzie-Korsno plus informacje o obiektach poza trasami zwiedzania. Trasy piesze pozamiejskie to: Krosno-rez. Prządki, Krosno-Węglówka, Krosno-Korczyna-Sucha Góra-rez. Prządki, Krosno-Żarnowiec-Bóbrka-(Dukla). Jest tu i informator, kalendarium, skorowidz rzeczowo-tematyczny.

Tytuł: "Krosno i okolice"
Autor: Stanisław Kłos
Wydanie: I
Stron: 155
ISBN: 83-217-2528-7
Wydawnictwo: Wydawnictwo "Sport i Turystyka"
Warszawa 1987

Swoim zwyczajem zacytuję część przewodnika, rozdział "Ważniejsze daty z historii" str.23-24
"[...] 1940
z początkiem roku powstała w Krośnie organizacja Służba Zwycięstwa Polski, która wkrótce weszła w skład Związku Walki Zbrojnej (ZWZ - od 1942 AK). Organizatorem obwodu ZWZ w Krośnie i jego otoczeniu był por. Józef Częstka "Kotowicz".
Zawiązanie trójki politycznej Rocha (chłopskiej organizacji konspiracyjnej)której organizatorem był Antoni Kocaj.
Latem powstała w Krośnie organizacja pod nazwą Komuniści Podkarpacia, jej organizatorem był Władysław Szlama, aresztowany przez Niemców w 1941 r.
1942
w czerwcu i lipcu w Krośnie został zorganizowany Komitet Dzielnicowy PPR. Przez cały okres okupacji hitlerowskiej Krosno było silnym ośrodkiem działalności konspiracyjnej i ruchu oporu. Mimo terroru okupanta, mordów i prześladowań prowadzona była aktywna walka z wrogiem, w fabrykach, kopalniach i na lotnisku organizowano sabotaże i urządzano akcje dywersyjne, w konspiracji rozwijało się tajne nauczanie.
1944
11 IX wyzwolenie Krosna. tego dnia po trzech zaciętych walk wojska radzieckie wdarły się do silnie bronionego przez Niemców miasta. Lata wojny i okupacji przyniosły miastu sporo strat ludnościowych i zniszczeń materialnych.
Hitlerowcy zdemontowali fabrykę gumy, wywieźli znaczną część maszyn i wyposażenie huty szkła i zakładów lniarskich, zdewastowane zostały również pozostałe obiekty przemysłowe. Działania wojenne szczęśliwie ominęły centrum miasta, zniszczone zostały dzielnice przemysłowe i zburzone lotnisko. Po wojnie rafineria i fabryka gumy nie zostały odbudowane.
We wrześniu rozpoczęła w Krośnie działalność Powiatowa Rada Narodowa i starostwo. Utworzony został Państwowy Urząd Nafty, który przejął w zarząd prywatne kopalnie. [...]"

Węglówka -10 km na pn. od Krosna. PKS. Wieś malowniczo położona w dolinie Czarnego Potoku w otoczeniu najwyższych wzniesień Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego. Na pn. Czarny Dział (479-518 m), na pn. zach. Góra Królewska (554 m) i od pd. wsch. Sucha Góra (591 m). Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny Strzyżów-Krosno, który w pobliżu szczytu Góry Królewskiej łączy się ze szlakiem niebieskim Dębica-Krosno.
Węglówka wzmiankowana w 1418 już od XVI w. znana była ze źródeł ropy naftowe. W 1888 odkryto tu zasobne złoża ropy i wnet na polach wsi wyrosły liczne szyby naftowe. Prace poszukiwawcze były prowadzone przez grupę Anglików pod kierunkiem admirała Nelsona Keitha (1843-1898), którego nagrobek znajduje się na starym cmentarzu przycerkiewnym. Kopalnia w Węglówce czynna jest do dziś i mimo upływu lat daje jeszcze sporo ropy.
W środku wsi dawna cerkiew grecko-katolicka, zbudowana z cegły w 1898. Warto wspomnieć, że w Węglówkę jak kilka innych pobliskich wsi (Krasną, Czarnorzeki, Bonarówkę i Rzepnik) zamieszkiwała w części ludność pochodzenia ruskiego, która po ostatniej wojnie została przesiedlona. W pobliżu cerkwi rośnie olbrzymi, ponoć tysiącletni dąb Poganin.

No i mamy porządek.