Sercu bliski Beskid Niski

Forum portalu www.beskid-niski.pl
Dzisiaj jest 28-03-2024 23:18

Strefa czasowa UTC+01:00




Nowy temat  Odpowiedz w temacie  [ Posty: 1 ] 
Autor Wiadomość
Post: 31-03-2011 20:47 
Offline
Awatar użytkownika

Rejestracja: 23-02-2009 15:52
Posty: 389
Tomasz Wicherkiewicz: Sytuacja językowa Łemków - stan, zagrożenia i postulaty

Z punktu widzenia genetycznej klasyfikacji języków, język łemkowski wraz z językiem ukraińskim, białoruskim i rosyjskim należy do języków wschodniosłowiańskich.

Z perspektywy klasyfikacji geograficznej język łemkowski należy do rusińskiego kompleksu językowego (L-complex), który prócz łemkowszczyzny obejmuje odmiany huculskie i bojkowskie (Karpaty Wschodnie), zakarpackie (pogranicze ukraińsko-słowackie), preszowskie (wschodnia Słowacja) i panońskie (Wojwodina). Poszczególne odmiany tego kompleksu – ze względu na długotrwałe kontakty z językami zachodniosłowiańskimi (zwłaszcza polskim i słowackim) oraz południowosłowiańskim (serbskim) – stają się językowym pomostem pomiędzy głównymi podgrupami słowiańszczyzny.

Odrębność języka łemkowskiego (podobnie jak łemkowskiej etniczności) zaczęto uznawać w Polsce de facto od początku transformacji ustrojowo-społecznych, de iure zaś usankcjonowano szeregiem aktów prawnych, z których wymienić należy przede wszystkim Ustawę o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym z 2005 r., oraz Europejską kartę języków regionalnych lub mniejszościowych, ratyfikowaną przez Polskę w 2010 r. Warto wspomnieć, iż język rusiński chroniony jest prawnie również w Słowacji, Serbii, Chorwacji, Węgrzech i Rumunii.

Według wyników Spisu Powszechnego z 2002 roku w Polsce używanie języka łemkowskiego w kontaktach domowych zadeklarowało 5.627 osób (z tego 5.605 posiadało obywatelstwo polskie. Liczba ta tylko nieznacznie odbiega od liczby deklaracji łemkowskiej narodowości (5.863, z czego 5.850 o polskim obywatelstwie). Z jednej strony wskazuje to na znacznie większą niż w przypadku innych mniejszości identyfikację tożsamości językowej z etniczną, z drugiej jednak czyni z Łemków grupę nader nieliczną (aczkolwiek – zakładając wskazywaną przez wiele specjalistów i środowisk niemiarodajność wyników Spisu z 2002 r. w kwestiach etniczno-językowych – weryfikacja ich nastąpić może dopiero po opublikowaniu wyników spisu najbliższego). Według klasyfikacji języków opartej na liczbie użytkowników, łemkowski można by uznać za język ‘bardzo mały’ (XS).

Biorąc pod uwagę socjo- i ekolingwistyczną sytuację języka łemkowskiego w Polsce w 6-stopniowej klasyfikacji zagrożenia języków [praktycznie wymarłe – prawie wymarłe – poważnie zagrożone – zagrożone – potencjalnie zagrożone – niezagrożone] można ją określić pomiędzy stopniami `poważnie zagrożony’, a ‘zagrożony’, przy czym pod uwagę bierze się takie czynniki jak: znajomość języka w poszczególnych pokoleniach użytkowników, międzypokoleniowy przekaz języka, względną i bezwzględną wielkość grupy użytkowników, status i prestiż (wewnątrzgrupowy i powszechny) języka,, czy wreszcie obecność i pozycję języka w poszczególnych dziedzinach użycia.

Podobnie jak w odniesieniu do wszystkich (nie tylko w Polsce czy Europie, ale także na świecie) języków znajdujących się na różnych stopniach zagrożenia wyginięciem, kluczową zdaje się odpowiedź na pytanie – dlaczego społeczeństwa i społeczności ponadnarodowe (posługujące się niezagrożonymi językami większościowymi) miałyby być zainteresowane zachowaniem i rozwojem języków zanikających. Odpowiedzi udzielić można przede wszystkim z dwóch perspektyw:

prawo do posługiwania się własnym językiem należy do niezbywalnych praw człowieka, podobnie jak prawo do wyznawania określonej bądź żadnej religii, prawo do posiadania i prezentowania swojego światopoglądu, prawo do zachowania i pięlęgnowania swoich zwyczajów i obyczajów kulturowych – nowoczense społeczeństwa zobowiązują się do respektowania tychże praw,
każdy język, poprzez posługującą się nim społeczność, stanowi cenny element otaczającego nas środowiska – to perspektywa ekolingwistyczna, w której założeniu z każdym znikającym wraz ze swymi użytkownikami językiem ginie niepowtarzalny obraz i interpretacja świata, zawarta w świadomości językowej tej społeczności.
Rozważając obecną sytuację, perspektywy utrzymania, rozwoju, czy też konieczność rewitalizacji języka łemkowskiego, skupić się można na kryteriach jego obecności w poszczególnych dziedzinach (u)życia. Tu pozycję łemkowskiego określić można jako ‘przyczółkową’.

Edukacja – język łemkowski nauczany jest w szkołach od 1991 roku, aczkolwiek w wymiarze niewystarczającym dla podtrzymania języka i jego bezpiecznego przekazu pokoleniowego. Znacznego wzmocnienia wymaga jego nauczanie na poziomach najniższym (przedszkolnym) i wyższym (uniwersyteckim) oraz szkolenie nauczycieli. Wzbogacana jest – uboga na razie – oferta podręcznikowa. Dostępne są formy nauczania łemkowskiego dla dorosłych, w tym o charakterze e-learningu (https://groups.google.com/group/kurs-lemkivskoho?hl=pl http://www.lemkowyna.net/index.php?opti ... &Itemid=65). Wydaje się, iż Łemkom - na wzór np. Strategii rozwoju języka i kultury kaszubskiej, Strategii rozwoju oświaty mniejszości litewskiej w Polsce, czy Strategii rozwoju oświaty mniejszości niemieckiej w Polsce - potrzeba swego rodzaju ‘Strategii rozwoju języka łemkowskiego’ – ze szczególnym naciskiem na planowanie językowe, w tym edukację.
Media – od 1989 roku ukazuje się łemkowskojęzyczny dwumiesięcznik Бесіда z dodatkiem dla dzieci Łemkiwska Łastiwoczka (wydawany przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Łemków); inne łemkowskojęzyczne tytuły prasowe to: Zahoroda, Rocznik Ruskiej Bursy, czy Watra oraz Łemkiwska storinka w ukraińskim Naszym słowie. Wkrótce ruszyć ma łemkowskojęzyczna rozgłośnia radiowa.
Administracja i życie publiczne – pomimo zobowiązań Polski (wynikających np. z Europejskiej karty…) w tej sferze obecność łemkowskiego jest nader symboliczna, np. w postaci dwujęzycznych tablic z nazwami miejscowości (do tej pory jedynie we wsi Bielanka/Бiлянка na Łemkowszczyźnie).
Bardzo słaba jest pozycja łemkowszczyzny w religijnym życiu tej społeczności. Najlepiej za to ma się język łemkowski w sferze życia kulturalnego (Watry, tradycyjne święta, spotkania, warsztaty, biennale – organizowane przez i we wszystkich znaczących skupiskach łemkowskich w Polsce).
Rozważając sytuację – obecną i przyszłą - języka łemkowskiego nie można pominąć kwestii najistotniejszej, czyli jego standaryzacji. To bardzo trudny i pracochłonny fragment ‘inżynierii językowej’, zwłaszcza w przypadku języka zagrożonego. Brak własnego państwa, lub chociaby autonomicznej jednostki terytorialnej sprawia, iż całość zadań i obowiązków związanych z planowaniem swojego języka, tworzeniem i upowszechnianiem dlań standardu literackiego spoczywa na barkach samych Łemków (a zwłaszcza filologów łemkowskich) To właśnie do nich należą m.in. decyzje o rozwijaniu łemkowskiego jako języka w pełni autonomicznego czy też jako odmiany języka (ogólno)rusińskiego.

Tomasz Wicherkiewicz - socjolingwista i etnolingwista, specjalista w dziedzinie polityki językowej i planowania języków mniejszościowych, regionalnych i zagrożonych; adiunkt w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, kierownik Pracowni Polityki Językowej i Badan nad Mniejszościami UAM, ekspert Rady Europy ds. Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych.

http://www.instytutobywatelski.pl/wydar ... _postulaty

_________________
Góry, strumienie, sioła,
chciały iść z Fewroniom, Klementijom.
Zostały.
Słońce poszło.


Na górę
Wyświetl posty nie starsze niż:  Sortuj wg  
Nowy temat  Odpowiedz w temacie  [ Posty: 1 ] 

Strefa czasowa UTC+01:00


Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 12 gości


Nie możesz tworzyć nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów

Szukaj:
Przejdź do:  
cron
Technologię dostarcza phpBB® Forum Software © phpBB Limited
Polski pakiet językowy dostarcza Zespół Olympus.pl